Fabuła i bohaterowie westernu
Główny wątek fabularny
Akcja westernu "Kościół z drewna i stali" rozgrywa się na Dzikim Zachodzie w drugiej połowie XIX wieku. Głównym bohaterem jest samotny rewolwerowiec i łowca nagród Woodrow Call, który przybywa do niewielkiego miasteczka Lonesome Dove, by namówić swego byłego towarzysza Augustusa McCrae do wspólnej wyprawy na północ przez Teksas i Montanę. Celem jest przepędzenie bydła do Montany i założenie tam rancza. Podróż jest pełna niebezpieczeństw i przygód na Dzikim Zachodzie. Bohaterowie muszą stawić czoła atakom Indian, bandytów i surowej przyrodzie. Jest to opowieść o przyjaźni, odwadze i poświęceniu, ale także o konsekwencjach cywilizacyjnej ekspansji na tereny zamieszkane przez rdzenną ludność.
Postaci główne i drugoplanowe
Głównymi bohaterami są wspomniani Woodrow Call i Augustus McCrae. Call to utalentowany strzelec i zwiadowca o stalowych nerwach, ale emocjonalnie zamknięty w sobie. McCrae to jego zupełne przeciwieństwo - towarzyski, lubiący zabawę i kobiety. Ich odmienne charaktery doskonale się uzupełniają. Ważną postacią jest też młody żołnierz Pea Eye Parker, który towarzyszy im w wyprawie. Z drugoplanowych bohaterów na uwagę zasługują m.in. barman Jake Spoon, prostytutka Lorena Wood, szeryf July Johnson czy wódz Indian Głos Grzmotu.
Motywy przewodnie i morał
Kluczowymi motywami są przyjaźń, honor i odwaga w obliczu niebezpieczeństwa. Film pokazuje piękno i surowość Dzikiego Zachodu, ukazując zderzenie nowej cywilizacji z tradycyjnym światem Indian. Porusza problem przemocy i wyzysku rdzennej ludności przez białych osadników. Ważne jest też motto wypowiadane przez Calla: "Zrobić to, co trzeba". Ogólny morał to gloryfikacja tradycyjnych wartości Dzikiego Zachodu - samowystarczalności, odwagi i koleżeństwa.
Realizacja i forma filmu
Reżyseria i scenariusz
"Kościół z drewna i stali" został wyreżyserowany przez Johna Forda, mistrza kina westernowego. Reżyseria jest typowa dla westernów Forda - dynamiczna, z dbałością o pieczołowite ukazanie krajobrazów. Scenariusz powstał na podstawie głośnej powieści Larry'ego McMurtry'ego pod tym samym tytułem. Adaptacji dokonał John Lee Mahin. Scenariusz zachowuje wierność fabule książkowego pierwowzoru, skupiając się na przygodach i losach bohaterów podczas wyprawy przez Dziki Zachód.
Zdjęcia i scenografia
Autorem zdjęć jest Jack Martindale, znany operator filmów westernowych. Film został nakręcony w wielu naturalnych plenerach Teksasu i Montany, co potęguje wrażenie autentyzmu. Widzimy majestatyczne prerie, rzeki i wąwozy. Scenografia oddaje realia epoki - drewniane budynki, saloon, wozy i stroje bohaterów. Dzięki temu widz może przenieść się do XIX-wiecznej Ameryki.
Muzyka i rola piosenek
Muzykę skomponował Alfred Newman. Wykorzystuje ona instrumenty charakterystyczne dla westernu jak gitara, banjo czy harmonijka ustna. Słychać melodyjne motywy przywołujące klimat Dzikiego Zachodu. W filmie padają też piosenki folklorystyczne jak "Streets of Laredo", budujące klimat epoki. Podkreślają one zarówno dramatyzm, jak i liryzm tej historii.
Western jako gatunek filmowy
Geneza i rozwój westernu
Western jako gatunek filmowy narodził się w początkach kina. Pierwsze filmy tego typu powstawały już na początku XX wieku, choć ich rozkwit przypadł na lata 30. i 40. Wyrastają z mitologii Dzikiego Zachodu i opowieści o osadnikach, kowbojach, rewolwerowcach i Indianach. Od początku łączą w sobie elementy dramatu, przygodowości i akcji. Do mistrzów wczesnego westernu należeli m.in. John Ford, Howard Hawks czy Raoul Walsh.
Główne motywy i konwencje
Klasyczne westerny koncentrują się wokół kilku stałych motywów jak walka dobra ze złem, przemoc na Dzikim Zachodzie, konflikty na linii cywilizacja-natura. Charakterystyczne są pojedynki rewolwerowców, napady na dyliżanse i pociągi, oblężenia rancz przez Indian. Westerny często opowiadają też o samotnych rewolwerowcach szukających zemsty lub odkupienia. Widzimy szerokie prerie, dziką przyrodę, małe miasteczka.
Najsłynniejsze westerny w historii
Do kanonu gatunku należą takie filmy jak "Poszukiwacze" i "Rio Bravo" Howarda Hawsa, "Dwanaście rozgniewanych ludzi" Sidneya Lumeta, "Równina śmierci" Johna Forda, "Siedmiu wspaniałych" Johna Sturgesa czy "Prawdziwe męstwo" braci Coen. Wielkim aktorem westernowym był John Wayne ("Hondo", "Rio Grande"). W westernach grywali też m.in. Gary Cooper, Henry Fonda, James Stewart czy Clint Eastwood.
Odbiór i symbolika westernu
Krytyczne oceny i popularność
Western od początku był chwalony za oddawanie ducha Ameryki, przygody i wolności. Jednocześnie gatunek ten był oskarżany o gloryfikowanie przemocy, rasizm wobec Indian i upraszczanie historii podboju Dzikiego Zachodu. Western przeżył swój złoty okres w latach 40-60. XX wieku. Później popularność zmalała, choć wciąż powstawały dobre obrazy w tym gatunku. Do najlepszych westernów zalicza się m.in. właśnie "Kościół z drewna i stali".
Western jako studium Dzikiego Zachodu
Westerny ukazują mityczny obraz epoki podboju Dzikiego Zachodu, skupiając się na konflikcie cywilizacji z naturą. Pokazują ścieranie się rdzennych Indian i hiszpańskich osadników z ekspansywnymi Amerykanami. Ukazują ciężkie życie pionierów i pierwszych osad. Western balansuje między prawdą historyczną a legendą Dzikiego Zachodu.
Western w popkulturze i sztuce
Western wywarł ogromny wpływ na popkulturę. Jego motywy pojawiają się w komiksach, grach, muzyce rockowej i country. Postać samotnego rewolwerowca stała się ikoniczna. Indianie uosabiają konflikt człowieka z cywilizacją. Westerny są tematem wielu dzieł sztuki - malarstwa, rzeźby, fotografii. Świadczy to o sile tego gatunku i jego zakorzenieniu w kulturze masowej.
Aktorstwo i role aktorskie
John Wayne jako aktor westernowy
John Wayne uosabiał wzorcowego bohatera westernowego - samotnego, szlachetnego i nieustraszonego. Wypełniał archetyp "twardego mężczyzny" zdolnego stawić czoło wyzwaniom Dzikiego Zachodu. Wayne wcielał się w role szeryfów, żołnierzy, kowbojów. Jego kreacje cechowały się charyzmą, siłą i pewną powściągliwością emocjonalną. Aktor zagrał w wielu klasykach gatunku i na zawsze zapisał się w historii kina westernowego.
Charakterystyka głównych ról
W "Kościele z drewna i stali" Woodrow Call wciela się w typowego dla siebie bohatera - samotnego rewolwerowca kierującego się własnym kodeksem honoru. Augustus McCrae to z kolei westernowa wariacja pogodnego, żartującego i lekko cynicznego staruszka. Jake Spoon i Lorena Wood reprezentują "ciemną stronę" Dzikiego Zachodu. Czarujący Pea Eye Parker uosabia młodość, naiwność i optymizm.
Aktorzy drugoplanowi i role epizodyczne
W filmie występuje plejada znakomitych aktorów charakterystycznych, jak Robert Duvall, Danny Glover, Anjelica Huston, Diane Lane czy Rick Schroder. Kreują oni barwne role drugoplanowe i epizodyczne, wcielając się w postacie indiańskich wodzów, szeryfów, złoczyńców i prostytutek. Dzięki nim film zyskuje bogatą galerię postaci tych trudnych czasów.
Wpływ westernu na kulturę
Western w literaturze i komiksie
Literatura piękna często czerpała z wątków i motywów westernowych. Przykładem jest wspomniana już powieść "Kościół z drewna i stali". Inni autorzy, jak Louis L’Amour czy Zane Grey, specjalizowali się w westernach. W komiksach popularne były serie o przygodach Lucky Luke'a i Jonaha Hexa. Westerny inspirowały także powieści graficzne, jak "Preacher".
Motywy westernowe w muzyce i grach
Muzyka country często nawiązuje do klimatu Dzikiego Zachodu, podobnie jak westernowe ballady folkowe. W rock and rollu westernowe motywy pojawiały się u Elvisa Presleya, Eagles czy Bon Jovi. Gry komputerowe inspirowane westernem to m.in. seria "Red Dead Redemption", "Desperados III" czy "Hard West". Pokazują one, że gatunek ten funkcjonuje także we współczesnej popkulturze.
Dziedzictwo i współczesność westernu
Dziedzictwem klasycznych westernów jest galeria archetypicznych postaci: szlachetni rewolwerowcy, bezwzględni bandyci, mściwi Indianie. Western ukształtował mit Dzikiego Zachodu jako krainy wolności i przygody. Jego motywy ciągle pojawiają się we współczesnych filmach, grach i komiksach. Western jako gatunek filmowy nie ginie, czego dowodzą takie tytuły, jak oscarowy "Zły, zły ludź", "Trwałe piętno" czy "Django". Dziedzictwo westernu pozostaje żywe.
Podsumowanie
Western "Kościół z drewna i stali" to klasyka gatunku, łącząca w sobie rozmach epickiej opowieści z wnikliwym studium postaci. Ukazuje on fascynującą podróż bohaterów przez dziki i niebezpieczny świat Dzikiego Zachodu, koncentrując się na ich losach. Jednocześnie film ten stanowi panoramę epoki i jej problemów - konfliktu cywilizacji z naturą, przemocy wobec Indian czy wyczerpania się mitu Dzikiego Zachodu. Doskonała obsada, znakomita reżyseria i niesamowite zdjęcia plenerów sprawiają, że "Kościół z drewna i stali" na stałe zapisał się w historii kina.
Tagi
Udostępnij artykuł
